weerzien met Addis en Nekemte, hartelijk onthaal

26 oktober. Samen gevlogen met Thom Linsen, tandarts, met wie ik eerder in Mpeketoni gewerkt heb. In Addis verbleven we in Yeka guesthouse, waar nogal wat verschillende nationaliteiten uit mn West Europa aanwezig waren,  en allemaal met een net geadopteerd kindje. Die vrijdag had het gerechtshof weer een aantal adopties goedgekeurd.

Zaterdag 27 oktober met Thom om 8 uur de stad in, eerst een simcard gekocht, kost je bijna 2 uur, met kopie paspoort en 2 pasfoto’s, en 30 Birr, ongeveer € 1.30, en voor 100 Birr een scratchkaart. Konden toen met RDN Nekemte bellen, dwz Kees van Gulik, die er 5 weken op heeft zitten. Paul van de Boom, tandarts is nu op weg naar Addis. We hebben eerst Entoto aan de rand van Addis bezocht, wat rond 1870 de hoofdstad was, althans daar stond het eerste paleisje van Menelik, een klei en houten gebouw, in Nederland zou dit late middeleeuwen lijken. Toen was de keizer al een gelovige en vurige Maria vereerder, Maria neemt een heel centrale plaats in in de orthodoxe kerk. Daarna nog enkele hoogtepunten. De stad hangt vol met enorme foto’s van de pas overleden premier Meles, die 18 jaar aan het bewind was met strakke hand en zeer vereerd wordt, hij heeft het land na het streng communistische bewind van Megistu behoorlijk vooruit gebracht.

’s Middags naar de Mary Joy Clinic in Asko, een arme buitenwijk, deel van de Mary Joy Development organisation, dat een groot aantal projecten uitvoert, mn HIV preventie (gesponsord door Cordaid), zwangerschapszorg, family planning , moeder- en kindzorg en vaccinaties, jongerenprojecten, met veel diverse sponsors uit de US, en een kliniek, die echter na grootse plannen onderuitging door geldgebrek, enkele maanden stillag en nu aarzelend met 4 betaalde krachten ipv de eerdere 25, een doorstart maakte. De kliniek voldoet niet meer aan de overheidseisen en wil wel RDN artsen om er te werken. De setting is zeker niet optimaal en huisvesting wordt al helemaal een probleem. Bovendien willen ze vrijwilligers voor 3 maanden, en die zitten niet in ons bestand. 

Mary Joy Clinic, Addis



’s Avonds tegen half acht komt Paul met z’n vrouw Eugenie in Addis aan, met ruim 3 uur vertraging, de gaskabel was gebroken, zeg maar doorgesleten en nu met een soort dun bromfietskabeltje gerepareerd. In twee uur veel verhalen gehoord, en we kunnen onze borst natmaken.

Zondag om 7 uur vertrokken naar Nekemte, 335 km, waar we na 10 uur aankomen, de laatste 90 km kuilen, modder, alles opgebroken en noodweggetjes ernaast. Alles hobbelt en kraakt, we komen echte helemaal gaar aan. Het onthaal door Abba Tesfaye is allerhartelijkst, het weerzien goed. Echter we treffen daar ook Paul Verheijden en zijn vrouw aan, hier gestrand omdat NCS de reis naar Dembi Dollo niet goed heeft geregeld, de auto nog niet eens naar de garage is geweest voor een héél grote beurt, en ook de huisvesting is niet geregeld.  De samenwerking is niet positief te noemen.

Met Tesfaye, Kees en Paul een heerlijk biertje gedronken. Er zijn  ook nog 3 Amerikaanse meiden, die Engelse les geven op de Kidane school, waar Tesfaye het hoofd van is. 1600 kinderen van Form 1 tot elf. Door iedereen, incl de rector van de universiteit wordt het verreweg de  beste school genoemd. Met Kees de eerste gang van zaken doorgenomen, mn wat niet lekker loopt, wat de moeilijkheden zijn. We zullen twee dagen samen optrekken, woensdag gaat hij vroeger dan gepland naar Uganda om de potentiële projecten te bezoeken. Tandarts Thom zal steeds meerijden naar dezelfde kliniek, omdat er dan maar één auto nodig is. Hij heeft een vaste nurse van een van de klinieken geleend, maar daar komen al weer moppers over, ze kunnen hem niet missen.

Tesfaye is een erg vriendelijke en gastvrije man, maakt het voor iedereen gezellig, heeft humor, en Chitai, de kokkin is een lieverd en ze kookt heerlijk, al moet ik aan de gerechten soms wennen.

Maandag om even over 8 op pad naar Konchi, 50 min rijden over de reeds bekende hobbel- en modderwegen. Konchi heeft een prachtige ligging, een verzameling gebouwen, maar het “hoofdgebouw” heeft 2 kleine donkere spreekkamertjes, een kleine donkere verloskamer zonder voorzieningen (waar ik in januari al over schreef) en de apotheek. Sr Harshini  begroet ons hartelijk, ik had haar in januari al uitgebreid gesproken. Zij is ook nurse en het lokale hoofd van deze zusters, Helpers of Mary, is hoofd van de kliniek, die bedoeld en gevraagd is op te schalen tot health centre, verzorgingsgebied 25.000 mensen, maar waaraan de overheid niet wil bijdragen. Daarvoor moet er een beter hoofdgebouw met 3 spreekkamers, een verloskamer met sanitair en een kamer met twee of drie  bedden komen. Zou leuk zijn, maar alleen als er ook geld is om de staf op dat niveau te brengen en een paar jaar te financieren. Ik doe spreekuur met een van de nurses, waarvan de beoordeling door mijn voorgangers niet erg positief is. Ook Sr Harshini is niet over hem te spreken, maar ze heeft nog nooit een functioneringsgesprek met hem gevoerd, ze praten eigenlijk helemaal niet met elkaar; deze management taken zijn blijkbaar toch te moeilijk. De samenwerking met de  nurse loopt niet echt lekker, en hij heeft soms vreemde statements, die door mijn voorgangers al aangekaart zijn, maar hij blijft in alle opzichten koppig, hij heeft weinig attitude en toont weinig betrokkenheid . Sr Harshini heeft voor ons de lunch verzorgd, en haar wensenlijstje komt natuurlijk dan op tafel. Thom had veel patiënten, het wordt elke week drukker doordat het bekend wordt dat er een tandarts is, voor het eerst, voor een gebied van 100.000 mensen. Hij moet zich beperken tot trekken, deze pilot heeft nog geen faciliteiten voor boren en vullen, maar de mensen komen ook alleen met onherstelbare elementen, mn kiezen. De extracties kosten veel kracht en vaardigheid. Belangrijkste is toch wel de training van een nurse die wel gerechtigd is, maar nog geen ervaring  heeft. School tandheelkunde is moeilijk, teveel scholen zijn volstrekt onbereikbaar. De artsen moeten de nurses trainen in anamnese en onderzoek, en wat voor lab, maar dat is hier moeilijk naar mijn ervaring.

Dinsdag naar Arijawi. Ook hier een hartelijke ontvangst en enkele medewerkers herkennen me onmiddellijk en zijn enthousiast over het project. De leergierige nurse Tigre doet het heel leuk en is erg begaan met de patiënten. Eén patiënt samen met Kees gezien, we kwamen onmiddellijk op hetzelfde uit, maar hebben het beide nog nooit gezien, leeboekenwijsheid: een man van 60, rechter oog 6 jaar geleden staaroperatie en kunstlens, altijd goed tot een maand geleden, hij zag daarvoor links weinig met zijn nog aanwezige staaroog, en nu was dit het enige zicht wat hij nog had. Rechts bleek er nl helemaal geen pupilreflex meer. Uit de boekjes dachten we meteen aan late (hersen-)syphilis.  Bij doorvragen bleek hij vroeger behandeld voor Lues, dus het symptoom van Argyll-Robertson. Vorige keer was hier een soort sociale werkplaats waar mensen met een beperking konden leren te naaien met een machine en een schoenmaker maatwerk schoenen maakte voor mensen met zeer misvormde voeten door podoconiose. Helaas is dit gestopt omdat het Liliane fonds ineens alles heeft stopgezet, veel mensen zijn daardoor getroffen. Arijawi is een kleinere post waar geen echte mogelijkheden voor groei zijn.

’s Middags om half vier met Kees en Thom naar Abba Girma en Zekarias, de health coördinator van NCS. We hebben een lijst met onderwerpen gemaakt, die vooral de matige tot slechte samenwerking met NCS betreffen. Eigenlijk zijn we hun gast en partner, maar daar worden we niet naar gewaardeerd. Ik krijg klachten over teveel autogebruik, maar we zitten nota bene nog onder de planning.  NCS krijgt volgend jaar veel minder of misschien niets meer van de Spaanse organisatie Manos Unidas, waarmee ze het personeel van de klinieken betalen. Als dat echt gebeurt, dan is de vraag of RDN volgend jaar nog wel iets te doen heeft, dan zijn er geen nurses meer op te leiden, en zelf spreekuur doen zonder tolk in het Oromo zal niet lukken. NCS zal nieuwe sponsors zoeken, er is een brief onderweg naar Cordaid en kindermissie ?

Woensdag. Kees om 7 uur uitgezwaaid, via Addis gaat hij naar Entebbe (Kampala, Uganda). We hebben dus geen chauffeur, maar Tesfaye is zo aardig ons naar Derge te brengen, op zich beloopbaar, maar de hele tandartsuitrusting moet ook vervoerd worden. Nurses Ejigayehu (kan ik nog niet uitspreken) en Tinsae zijn vandaag mijn teamgenoten, betrokken en leergierig. Net zoals de vorige dagen ook hier nieuwe patiënten met enorme struma’s, en podoconiose voeten. Tegen vijf uur zijn we klaar en lopen we naar huis; na 10 minuten komen we een zeer kortademige vrouw tegen, heel bleek, en een kreupele man met een stok en een bundeltje in een arm. Het lijkt wel of hij mij het kind wil geven, ik versta ze niet, maar ik zie dat een pasgeboren, gezonde zuigeling is, moeder is lijkbleek, enorme bloedarmoede, mogelijk de oorzaak van haar kortademigheid op de oplopende weg. Dan komt net Tesfaye aan met de auto om de tandartsspullen op te halen, we bellen naar de kliniek om nog een nurse vast te houden, en nemen het stel in de auto. In de spreekkamer kan ik haar onderzoeken.  Dee bloedarmoede is duidelijk, maar een andere oorzaak van kortademigheid zes dagen na een onbegeleide thuisbevalling van deze extreem arme mensen kan natuurlijk ook een longembolie zijn. Ik vind geen thrombosebeen, de longen lijken verder toch goed. Hier geen D-Dimeer of VP scen. Verder heeft ze een temp van bijna 39, de buik is goed, geen ruikende afscheiding geen last met plassen of een urineweginfectie. Blijkt ook malaria. Met diverse medicatie gaat ze naar haar vlakbij gelegen hutje, ik hoop dat het allemaal goed gaat. Opname is niet te realiseren. Perinatale sterfte en maternale sterfte is in Ethiopië de op 3 na hoogste van de wereld. Er moet nog een hoop gebeuren….

Donderdag naar Guta Abakuna, de kliniek van St Daniël Comboni, of althans de zusters van Comboni, een Italiaanse congregatie, hier olv Zr Nives, ze hebben een heel mooi gebouw, een bijna complete staf, een operatiekamer, maar nog geen OK-tafel. Er worden elke maand oogoperaties gedaan oa staaroperaties, één van de nurses  is oogheelkundig zeer getraind, meet alle ogen na, beoordeelt de fundus, de mate van staar, en haalt trichuren, wormpjes, onder het ooglidslijmvlies eruit. Ze hebben voor mij een fraaie collectie patiënten opgespaard, ik zie een scala aan bijzondere zaken, ook voor mij soms geheel nieuwe ziektebeelden, waar we met alle teamleden eromheen proberen een diagnose te stellen. Want specialisten zijn er bijna niet, mn geen huidartsen; er zijn nu 6 specialisten in Nekemte voor de 100.000 lokale bewoners en een adherentiegebied van ruim 8.000.000 mensen. 

Leishmaniasis 24 jr man





 Zo zie ik, even niet schrikken, voor de medici wel interessant, de huidaandoening cutane leishmaniasis, een al 6 maanden bestaande wond die nergens op reageert met veel harde klieren, zeer waarschijnlijk huid-tbc, een ernstig ondervoed kindje van twee met een enorme buik, waarin ene heel grote milt en een vergrote lever, en veel harde klieren op het hoofd, in de nek en nog een paar plaatsen ;ik dacht eerst aan chronische malaria, maar daar passen de klieren niet bij, dan TBC of een leucaemie, maar er was geen duidelijke bloedarmoede. Dus TBC ? 

enorme milt en lever, ondervoeding, 2 jr



 rest volgt, verwezen met een bijdrage naar het ziekenhuis, zal er morgen gaan kijken. De tandarts had het weer erg druk, ook hier nu de 5e dag een tandarts in dit gebied.


Podoconiosis / Elefantiasis 60 jr man


Er is hier nog heel veel te doen, de meeste nurses zijn zeer betrokken, maar dit land met 85 miljoen inwoners heeft nog wel wat hulp nodig.

hartelijke groet

Dick, mail naar djungst5@gmail.com