Armoede en ziekte

Armoede en ziekte

Deze weken wordt ik steeds geconfronteerd met de relatie armoede en ziekte. Ik zie veel patiënten met extreme armoede. Je ziet het meteen bij aankomen en binnenkomen. Oude kleren die in geen eeuw gewassen zijn, de mensen zelf vaak ook niet, en dat kun je ruiken. Geen schoenen, altijd op blote voeten, ondervoeding, daardoor vatbaar voor veel ziekten, zeer slechte behuizing en daardoor veel muggen en parasieten, geen schoon water waardoor diarree en weer verdere ondervoeding. Blote voeten krijgen wondjes en nogal wat patiënten hier krijgen podoconiose, waarbij bepaalde stoffen in de aarde in deze oude vulkanische streek door de huid dringen en dan een ontsteking aan de lymfevaten geeft, waardoor oedeem aan de voeten en onderbenen. Afschuwelijke afwijkingen, ze kunnen steeds minder goed lopen, en zouden hun voeten dagelijks heel goed moeten wassen en verzorgen, wondjes desinfecteren etc. Maar als je geen stromend water hebt, geen geld voor zeep laat staan voor een zalfje, dan gaat het van kwaad tot erger. In de overheidsklinieken kennen ze het probleem wel, maar zijn er geen programma’s voor. In deze regio heeft ongeveer 5% van de mensen de aandoening, in Ethiopië ongeveer 1.000.000 mensen.  Ze raken steeds meer gehandicapt, dus nog minder inkomen (geen sociale verzekering), en door de afzichtelijke afwijking en vaak stinkende wondjes raken de mensen steeds meer geïsoleerd.  Alleen de klinieken van NCS hebben er in deze regio programma’s voor, mede gefinancierd door de Stichting Wollega Ethiopië, zie de site http://home.planet.nl/~bruin922/  . Weinig weerstand betekent ook vatbaar voor andere infecties, met name tuberculose. Gezinnen leven vaak dicht op elkaar, slapen in één ruimte, dus je krijgt het zo toe gehoest. Hiervoor zijn gelukkig wel omvangrijke programma’s en voldoende medicijnen, maar het duurt vaak lang voordat mensen met hoest hulp zoeken. HIV zie ik hier gelukkig veel minder. Ondervoeding bij kinderen komt nogal eens voor, die kinderen hebben minder weerstand en lopen gemakkelijk een longontsteking op.

Een andere veel voorkomende aandoening, maar niet door armoede, is struma, enorme krop van de schildklier waarvoor een andere stichting Strumeth www.strumeth.nl zich inzet. Lokale gewassen bevatten geen jodium, en het zout in Ethiopië is niet gejodeerd, waardoor het hier vaak voorkomt. Te kort aan jodium kan bij kinderen achterstand in de groei en geestelijke ontwikkeling veroorzaken, bij volwassenen chronische vermoeidheid en krop. De stichting verschaft jodiumcapsules mn ook aan vrouwen in de vruchtbare leeftijd om de baby’s bij de geboorte te behoeden voor jodiumtekort en de net genoemde ontwikkelingsstoornissen. Ook wordt er jodiumhoudend zout verschaft.

Armoede. Mensen, zowel vrouwen als mannen werken hard, anders dan in Kenia waar veel mannen rondhangen. Met een last brandhout van 40 kg of een baal hooi lopen ze 10-15 km naar de markt om het voor ongeveer 10 birr , 42 ct, te verkopen. Ezeltjes met 2 balen uien of aardappels  van ieder 80-100 kg lopen in colonne maar de markt, de mensen ernaast op blote voeten, haveloos.  Naar de klinieken komt ook iedereen lopend, soms wel 4 uur, wat anders dan de huisarts om de hoek en een ziekenhuis met fiets, auto of bus bereikbaar. Op het platteland verdienen veel mensen nog geen dollar, laat staan een euro, per dag. En als je ziek bent is er geen verzekering en moet je voor lab en medicijnen soms wel 80 Birr betalen. Het kost allemaal (voor ons) bijna niets, maar als je helemaal niets hebt… In de klinieken van NCS lijkt er gemiddeld meer aandacht en inlevingsvermogen, in de zgn privéklinieken gaat het snel, kost het meer, maar word je nauwelijks onderzocht en krijg je meteen injecties en veel antibiotica. En in het ziekenhuis wil je voor geen goud terecht komen, smerig, druk, geen enkele privacy en de nurses en dokters ontberen kennis, betrokkenheid en soms ook onkundig.



lunchtijd, wandelend van Derge



Op de dagen dat de Rotary Doctors komen is het toenemend druk, en sommige patiënten willen echt dat de faranji dokter tenminste mee beoordeelt. Nadeel is dat ze dan geen injectie krijgen waar ze zo aan gewend zijn, dat ze bijna nooit meer typhoid hebben, maar het voordeel is dat ze minder medicijnen en vooral minder antibiotica krijgen, wat ze weer geld bespaart.  Deze week is een tweede dokter gearriveerd, zodat we ieder met een nurse spreekuur konden doen, gezien de patiëntenaantallen ook wel nodig; ons onderwijs tijdens een consult kost aanzienlijk meer tijd, maar begint al aardig vruchten af te werpen, sommige nurses zijn enorm vooruitgegaan in hun onderzoek en beoordeling van de patiënten, en ook in de notering op de patiëntenkaart. Andere nurses pikken door gebrekkig Engels (en wij spreken geen Oromo of Amhaars) bijna niets op, terwijl ze wel van alles in het Engels op de patiëntenkaart schrijven, maar dan niet de essentiële bevindingen, met als diagnose : “other disease” als ze geen diagnose hebben, en dan toch penicilline voorschrijven.

De kliniek in Konchi mag uitbreiden tot health centre, de overheid staat er volledig achter, vindt het ook nodig maar draagt geen cent bij, indien ook maar één birr wordt betaald, dan zou alles onder hun zeggenschap vallen. En dat wil NCS niet en eerlijk gezegd denk ik  dat de kwaliteit en betrokkenheid hard achteruitgaat. In een studie deze zomer verricht door twee studenten van het University College Utrecht ism Wollega University hier, bleek dit ook duidelijk. Daarom de District Medical Officer in het Konchi gebied, mijnheer Mesret in Gute bezocht, die een support letter daarvoor heeft geschreven. Maar bij uitbreiding moet er niet alleen een goed gebouw komen maar ook moet de staf worden uitgebreid. Nieuwbouw zal ongeveer 6 miljoen Birr, € 250.000 kosten, en méér stafleden kosten ongeveer 16.000 Birr per maand extra. Wil je eea goed laten verlopen, zul je ook betaling voor het nieuwe personeel voor pakweg 3 jaar moeten regelen. De tekeningen zien er goed uit, nu nog de centen, en een goede aannemer.

Het nieuwe referal ziekenhuis dat ik vorige week had bezocht, en onder het ministerie van gezondheid valt, zou onder een bureau in Nekemte vallen, maar dat blijkt toch in Addis te zitten. Hoewel Addis een eigen stadstaat is en Oromia er tegenaan ligt in het westen en zuiden, staat het regionale bureau in Addis, voordeel dat alles gecentraliseerd is, zowel onderwijs als gezondheid, dus dan kan ik in één keer daar terecht, maandagmorgen. Dat bezoek zou ik met Eba Meijena, de vice president afleggen, maar die komt pas dinsdag in Addis aan, terwijl ik maandagmiddag doorvlieg naar Nairobi, op weg naar Mpeketoni om de nieuw gebouwde kinderafdeling te bezoeken !



beenmergontsteking met fistels



Deze week weer een aantal patiënten gezien met huidafwijkingen, die ik niet kan thuisbrengen, foto’s daarvan worden per mail gestuurd naar een panel van tropenartsen en –specialisten in Nederland. Maar ook een patiëntje  van een maand met een spina bifida, open ruggetje, maar de beentjes spartelen symmetrisch, een goed teken wat betreft de werking van het ruggemerg, het valt gelukkig dus mee, maar je moet er wel wat aan doen. Helaas had het kind ook nog een klompvoet. Ook een afschuwelijke afwijking sinds de geboorte, in het gezicht, de ogen staan ver uit elkaar, lijkt ook op een defect zoals een gespleten verhemelte, maar dan veel hoger in het gezicht, het verhemelte en tanden zijn OK. Hiervan ook foto’s opgestuurd. Enkele kinderen met osteomyelitis, beenmergontsteking, met fistels naar buiten gezien.

 Een kind met een Burkitt tumor, uitgaande van de linker bovenkaak, en een jonge vrouw met een enorm gezwel bij het rechter sleutelbeen, leek ons een non-hodgkin lymfoma.

Operaties van deze aandoeningen zijn wel mogelijk, maar in Addis, en dan in ziekenhuizen van meestal buitenlandse organisaties. Open ruggetje, spina bifida , ongeveer € 450, een klompvoet de helft. Maar chemotherapie voor tumoren zit er waarschijnlijk niet in. Sr Nevis, al bijna 30 jaar hier werkend, van de kliniek Guta Abakuna, gesteund door een Italiaanse orde, heeft heel wat adressen bij de hand. En ze weet vaak een sponsor te vinden in haar vaderland.  Als een terrier bij ze zich vast, en ze vertelde ons in het Engels, doorspekt met Italiaans: “als het niet lukt, en ik zit te bidden, dan draai ik het kruisbeeld wel eens achterstevoren, en zeg dan: ik draai je pas weer terug als het geld er is, tja, en dan heb ik vaak binnen een week bericht uit Italië.”

Veel zaken zijn na 3 weken ondanks de inspanningen nog niet geregeld. Met de directie van het ziekenhuis ondanks vele pogingen, nog steeds geen contact, geen antwoorden op de vragen van de specialisten.  De nieuwe tandarts had 500 carpules, met lokale verdovingsvloeistof bij zich, maar die mochten het land niet in, want dat had tevoren moeten worden aangevraagd bij het centrale bureau gezondheid, medicijnen en voedsel. De afgestempelde lijst van de staat Oromo (Ethiopië is een federatie van staten) is in hun ogen niets waard, wat denken we wel dat we hier zomaar mogen werken ? Dan wordt ook aangegeven dat de license, werkvergunning, van Oromo , in de ogen van de nogal arrogant overkomende ambtenaar in Addis niets waard is. Zo heb ik er dus zondag en maandag 2 ritjes vliegveld, en naar twee kantoren van de federale overheid voor nodig om achter diverse papieren aan te gaan voor volgende artsen.

Zondagmiddag ben ik uitgenodigd door Kyra en Bert, Kyra komt uit Almelo, ze wonen nu 5 jaar in Addis met hun 2 dochtertjes Nora en Lynn, en een baby op komst. Heel gezellig en een heerlijk mals vleesje van de barbecue. Ervaringen uitgewisseld, over bureaucratie, het leven in Ethiopië,  en hun werk. ’s Avonds verslagen gemaakt, skype lukt niet door de slechte verbinding.

maandag morgen, behalve de medicijnenkwestie, ook een bezoek gebracht aan het Oromo deelstaat bureau dat ook in Addis staat, om te polsen hoe het met het nieuwe referal ziekenhuis staat, waar de universiteit en de specialisten een rol in kunnen spelen. Helaas gaat na informatie bij Dr Jema er toch nog zeker 8 maanden overheen, schiet niet op, geduld, weet je.

Maandagmiddag naar Nairobi, en een hartelijk weerzien met Sjoerd, Harriette, Qui en Skye. Bijgepraat, kadootjes en Sinterklaasspul van opa Jan en oma Toot uitgepakt, en hun hulp Janet had heerlijke lasagne gemaakt. Sjoerd werkt nu voor een organisatie die parallel aan en ism de wereldbank, grensoverschrijdend vervoer tussen de landen in Oost Afrika moet bevorderen, betere doorgaande wegen en vooral  snellere douanefaciliteiten. Mombasa is de grote haven en vandaar gaan hele konvooien vrachtwagens naar Tanzania, Rwanda, Burundi, Oost Kongo, Uganda en Zuid Soedan. Alle West Europese landen dragen daar aan bij, Nederland 40 miljoen, Engeland een veelvoud, om ook hun export te bevorderen. Hij vliegt dus bijna wekelijks naar die landen om met regeringen, ministeries en op locatie allerlei zaken te regelen.

Dinsdag ga ik door naar Lamu en Mpeketoni, om de nieuwe kinderafdeling te bekijken( St Equator Medicare en Wilde Ganzen) en met de leden van het team te praten die nu bijna zelfstandig zonder artsen de jeepline draaien. Ik ben heel benieuwd !