nieuw blog: Nekemte, Ethiopië, van dokteren naar onderwijs

Beste vrienden

Ik zit weer in Nekemte, en heb een nieuw blog aangemaakt met een nieuwe naam, gericht op onze activiteiten:

Nekemte, Ethiopië, van dokteren  naar onderwijs

daar staat nu de eerste publicatie !

hartelijke groet
Dick

Mpeketoni, de kinderafdeling, en de nieuwe dispensary van Sinambio

Afronding Nekemte

Door alle drukte ben ik erg achter met het schrijven van mijn blog.

Ik zal beginnen met de school Kidane Myeret, waarvan Tesfaye directeur is.  Ruim 1600 leerlingen, iets meer schoolgeld dan de overheidsscholen, maar wel kwaliteit, oa door de beste leraren, en ze spreken allemaal Engels als ze van school komen, tot groep 8 kan geen van de andere scholen dat bieden. Ouders staan met hun peuters in de rij om in de kindergarten te worden toegelaten, 4-5 jaar, ze moeten zindelijk zijn, en tenminste iemand aankijken en een hand geven als ze komen kennismaken. Orthodox, islamitisch, katholiek, alles zit hier bij elkaar. Zoals alle scholen in oost Afrika dragen de kinderen een uniform. T/m groep 8 het zelfde blauw met donkerrood, dan  9 en 10 een ander kleurtje en 11 en 12 weer een ander. Vanaf 8 uur stroomt het schoolplein vol en na een fluitje stellen ze zich op in rijen, klas bij klas, de leerkrachten soms corrigerend optredend.

 Ik maak foto’s vanaf  de tweede verdieping, waar de hoogste groepen straks zitten.  Vanaf de eerste klas, 4-5 jaar krijgen ze Engelse les, op het bord staat het alfabet met Engelse woorden erachter, de E van Elephant etc.  Met bijna alle kinderen van deze school vanaf 8 jaar kun je een gesprekje aanknopen, geen enkele andere school  in Nekemte geeft onder de 12 jaar Engels, en dan daarna nog meer een enkele. De school van Tesfaye heeft vanaf groep 8, t/m 12 een technische en wiskundige richting, dus geen sociologische richting. Als ze eraf komen rond 17 jaar kunnen ze naar de Wollega universiteit, zeer gewild vanwege Engelse taal en andere opleiding. De universiteit is hier vanaf het niveau HBO, dus ook voortgezette opleiding nurse, vroedvrouwen, artsen, hoger lab-techn.,  en andere technische vakken.

Zaterdag gaat Tesfaye naar de schapenmarkt, voor mijn afscheid en als tegenprestatie voor het etentje vorige week door de andere abba’s , regelt hij morgen het eten. De handel wil eerst niet lukken, maar dan komen er twee jonge rammen voor 1400 Birr in de aanbieding, zo’n 60 euro.Die worden achterin de oude Nissan gezet, met de één voorpoot vastgebonden aan de voorpoot van de ander, blijven ze mooi in de buurt. Thuis dienen ze nog een dag als grasmachine, door de regens groeit het gras ineens enorm.

Zondag 12 mei  is eindelijk de health-coördinator terug, en staat om kwart over 8 aan de poort. De afspraken gemaakt met zijn baas Solomon worden nog eens doorgenomen, verduidelijkt, maar nauwelijks bijgesteld. Eerst de financiën van vorig jaar. Ik had lang geen overzicht gekregen, het was wel steeds beloofd (geduld, geduld, zie een vorig blog) maar nu heb ik een uitdraai gevraagd, en dan zitten er onbegrijpelijke posten bij, zelfs een maand na het vertrek van de laatste dokter. Dat heb ik teruggedraaid en wordt voor 1/3 gebruikt voor enkele nieuwe instrumenten waar de nurses om hadden gevraagd, en 2/3 voor de scholingspot, waarna de balans tussen NCS en RDN in evenwicht is. Om die ellende te voorkomen heeft de penningmeester een google programma klaar gemaakt wat ze online kunnen invullen, en wij kunnen het meteen inzien, en zo nodig om verduidelijking  vragen.     In het nieuwe contract is het belangrijkste dat ik in het budget ruimte vrij heb kunnen maken voor opleiding en nascholing.  Ik wil NCS daartoe verplichten, ze deden er niets aan door gebrek aan geld, maar door dit budget kunnen ze er niet onderuit, het is geoormerkt, en er kunnen per jaar 6 nurses doorstuderen, capaciteitsopbouw heet dat in vakjargon. Dan kunnen ze over een paar jaar met hun kennis en kunde het zelf doen. Scholing aan de universiteit is theorie en skills, maar Rotary Doctors doen dan de echte praktijk, on the job training, met de patiënt.

Nadat alles akkoord is bevonden maak ik het contract met financiële paragraaf, mail het naar de health coördinator, en na enkele kleine veranderingen in accenten, print en stempel  ik alles, en met de handtekening eronder geef ik het die avond aan de grote baas. Het zal ook door hen gestempeld en getekend worden, en dan na scannen worden gemaild.  De tandartsen streven ernaar om een behandelunit daar te krijgen,maar dat zal niet meevallen. Transport is het probleem. Als we het heel op tijd regelen en het bestempelen als gift aan een NGO, en ECS doet er vervolgens een aanvraag- en acceptatie formulier bij, zal de import wel lukken. 

Ondertussen zag ik al een schapenvel en kommen vlees langskomen. Asfaw, de guard en klusjesman, die ook de was doet en strijkt, heeft een van de beesten geslacht in de achtertuin, zoals dat hier gaat. Het  andere diertje mag nog een paar weken doorgaan met zijn grazende activiteiten, tot er weer iets te vieren valt. Jammer dat ze alles in stukjes hakken en snijden, doorkoken met allerlei kruiden, een filetje of bout is niet meer te herkennen. Ik had 2 flessen Ethiopische wijn gekocht een droge rode en een halfzoete witte waar de Abba’s niet vies van zijn, samen voor € 4.50. Te doen. Vooraf Bedele Special  bier, uit een fabriek die Heineken recent gekocht heeft om hier vaste grond onder de voeten  te krijgen. Maar St George, Sint Joris van de draak, blijft favoriet.

Chitay, onze lieve kokkin !

Maandag rijd ik om 6 uur weg, natuurlijk blijkt dat ik niet de enige passagier ben. Een broer van een Abba werkt als nurse in een kliniek 20 km van de weg, bij Gedo, toevallig !! net de kliniek die echt moest zien, nou viel dat heel erg tegen, maar de nurse was mooi op zijn plek. En de vriendin van de chauffeur mocht ook mee, ze komt uit het verre zuidwesten tegen Zuid Soedan aan, en was nog nooit in Addis geweest (net zoals sommige Tukkers nog nooit  in Amsterdam  zijn geweest), en  een non uit Konchi met een paar dagen pijn in een been, nee er was  echt niets aan te zien. Toen ze bij een break halverwege uitstapte zag ik wel een dikke rode glanzende voet onder de lange jurk: een thrombosebeen.  Ze bleek nogal zware hormonen te gebruiken vanwege heftige menstruaties. Achteraf levensgevaarlijk om haar 9 uur in een hobbelende auto te vervoeren, een longembolie en ze was er niet meer geweest. In Addis meteen naar het ziekenhuis, waar ze direct werd opgenomen.

Na aankomst in La Source, een guesthouse dat ik zou proberen, een behoorlijke kamer voor een acceptabele prijs, ben ik met de minibus, een 12 persoons  blauw-witte taxi met vaste routes, naar de Rotary Club Addis East gegaan, telefoon en plaats van samenkomst bleken  niet te kloppen, maar ik ben er wel gekomen. 12 mensen uit Ethiopië, en één blanke, een Deen, die captain was bij Ethiopian Airways. De clubleden spraken alleen Amhaars met elkaar, de meesten spraken ook geen Engels, gelukkig kon de voordracht in grote lijnen worden vertaald. Het was een aftands zaaltje,  een zelf te betalen flesje bronwater was het enige wat hier geserveerd werd. Ik heb mezelf voorgesteld en de klus die Rotary Doctors in Ethiopië doet, uitgelegd. Applaus. En ,ja ze hadden wel eens een project met een buitenlandse club gedaan, maar hoe zat dat nu ook al weer ?  Lijkt mij ook gezien de taalproblemen wel een erg grote uitdaging.  Komende woensdag een andere club maar eens bezoeken. Met de Deen samen een stadstaxi terug genomen, ik lag aardig op de route naar zijn hotel.  Nog wel even gelachen.

Zo relatief rustig het guesthouse overdag was, zo druk was de omgeving later op de avond, ergens een stevige disco, en een voetbalwedstrijd, Europa cup of zo, met veel gejuich of geschreeuw bij een overtreding of ( afgekeurd) doelpunt. Toch maar weer de oorpluggen.

Dinsdag was een afspraak met Mr Shallo gepland , directeur van het Oromia Regional Health Bureau, maar die zat in Awasa, 300 km zuidelijker. Gelukkig belde hij in een pauze terug zodat we nog even over de voortgang  van het referal ziekenhuis, de universiteit en het Mango-Orio project konden praten. ’s Middags maar eens een dutje gedaan, daarna  gedoucht  en om 5 uur werd ik opgepikt door Kyra Rutten, bij wie ik op kraamvisite zou gaan, en ook de cadeaus  van oma Rutten mee had genomen. Ze wonnen op nog geen 500 meter  van mijn  guesthouse. Aike is nu bijna 4 weken, zag er prima uit, en zijn twee zussen zijn er trots op.  Tussendoor kan ik even opa spelen, voorlezen en zo.  ’s Avonds komt Bert terug uit Zuid Afrika van zijn werk,  hij brengt me even thuis, de wirwar van donkere straatjes zijn misschien niet veilig genoeg.  Daarna hetzelfde omgevingslawaai…

Woensdag eerst naar Piazza, een centraal plein met een naam uit de Italiaanse tijd, vrij hoog in de stad gelegen, en een eindpunt voor taxibusjes van alle kanten van binnen en buiten de stad, en ook voor sommige grotere bussen. Het eindpunt is duidelijk, iedereen eruit.  Ik vind snel mijn snuisterijenwinkeltje  en koop weer  wat leuk aardewerk en enkele kettingen.  Terug naar mijn guesthouse, maar weer een douche genomen, deze stad met stof en heel veel vuile uitlaatgassen van 30-50 jaar oude auto’s maakt iedereen in een paar uur grauw, en ik zal het ook wel inademen, arme longen. Morgen zit ik weer in de frisse lucht van het Keniaanse platteland aan de oceaan. Daarna met de minibus, geen nummers maar Amhaarse letters (260 ongeveer…) op het bordje, dus ik moet veel vragen en de platte grond uit je hoofd kennen. Ja ze zullen me waarschuwen als ik eruit moet voor Hilton Hotel, waar de RC Addis Abeba haar lunchbijeenkomst heeft. Dat doen ze niet en voor ik het in de gaten heb zijn we op Arat Kilo, een groot plein, 3 keer te ver. Dan maar eer een minibus terug, deze keer wordt ik op tijd los gelaten, de prijs is niet het probleem, de heenreis was 14, de terugreis 9 cent. In het kolossale Hilton wordt ik naar een zaal verwezen en wordt verwelkomd door de aanwezige bestuursleden die een voorvergadering hebben, na een kwartiertje zijn ze klaar, en maak kennis met een aantal mensen. Eén ervan had ik via het Rotaryboek leren kennen, de secretaris, Engelsman, die eerst 25 jaar in de VAE heeft gewoond en nu 8 jaar in Addis. Een  kwart van deze Engels sprekende club bestaat uit blanken, zakenmensen en zo. Het is de oudste club in Ethiopië, van de 9 clubs, één buiten Addis. De vorige Nederlandse ambassadeur Hennekens  ennekens H  HHHHwas hier  lid. Ook hier mezelf geïntroduceerd, veel waardering voor het werk van Rotary Doctors en onze plannen, en een partnership lijkt hen niet ondenkbaar. De interactie met deze club is direct prima.  Het lunchbuffet is vergeleken met het typisch Ethiopische voedsel met injerra en de prutjes(te eten met je rechterhand) een mix van Ethiopisch en westers eten, wel weer lekker na de soms Spartaanse dagen.   Daarna naar de luchthaven , op weg naar Nairobi, waar ik om half acht aankom, in het pikkedonker, de hele wijk zit zonder stroom. Dat kan uren duren, dus iedereen is al naar bed, en Sjoerd komt pas vanavond tegen half elf thuis van een van zijn werkreizen, uit Tanzania. Na schrijven en skypen in het pikkedonker met Sjoerd nog een biertje gedronken; toen hij thuiskwam was er net weer elektriciteit. 

Donderdag kwart over 6 ‘s morgens in de taxi naar de luchthaven binnenlandse vlucht naar Lamu, tegen half twaalf geland, daarna een boot naar het vasteland waar om precies 12 uur Peter me opwacht aan de jetty. Het is hier ruim 30 graden, een heel verschil met het hoog gelegen Nekemte, Addis en Nairobi. Ruim een uur later zijn we op een van de posten waar het Mpeketoni team nu zelfstandig de jeepline  draait. Zij hebben alles al ingepakt en we gaan naar Breeze View, het alcoholvrije christelijke hotelletje waar ik 2 of 3 nachten zal blijven, à € 9,25; ik drink  met het  team de overheerlijke verse juice van mango papaya, lemon, zonder suiker voor mij, de Kenianen hebben er 4 eetlepels in… gek hè, dat suikerziekte hier toenemend voorkomt met de gestegen “welvaart”. Later komt ook Sulinka (met de oude Kimilili chauffeur Rodgers !), die het Mpeketoni project heeft opgezet, en omdat RDN het team wil onderbrengen bij de  overheid , wil ze daar graag bij zijn. Onze eerste afspraak is die middag met de District Medical Officer , Dr Victor Tole, die zich niet wil vastleggen maar wel vraagt of we de kliniek in Sinambio willen bouwen en of we door willen gaan met het diabetes en hoge bloeddruk project. Wij vinden: voor wat hoort wat. Zij zijn er een beetje dubbel in: enerzijds kunnen ze werkplekken in deze periferie niet gevuld krijgen, maar om nu onze nota bene gediplomeerde stafleden aan te nemen, dat kan zo maar niet … Maar er is verandering op komst: met de nieuwe grondwet komen er nu 43 counties, waar een of enkele districten onder vallen. Lamu West en Lamu East vormen straks samen het county Lamu, en het nieuwe hoofd daarvan, David Mulewa, met de nieuwe titel County Chief of Health, CCoH, kent Sulinka weer en die wil ook graag dat RDN hier haar diabetes en hypertensieproject uitrolt, waar ons team zo ervaren in is geworden. Dus toch kansen. Bijkomend voordeel is dat er nu weer wordt terug gegaan naar één ministerie van gezondheid, het was jaren opgeknipt in Public Health, zoals dispensaries en vaccinaties , en een ziekenhuizen-ministerie; dat was heel erg kunstmatig, sommige projecten vielen dus eigenlijk nergens onder. Mulewa wordt de baas van Tole, en de county kan nu zelf beslissen hoeveel ze aan welk project willen besteden. Misschien nog een voordeel: het nieuwe MP-lid voor Lamu zat tot zijn verkiezing in de raad van toezicht van Mpeketoni Hospital, waar we prima mee samenwerken.

Vrijdag gaan we beginnen met spreekuur in Bomani. Het oude kerkje is vervangen door een nieuw en hoger gebouw, veel frisser, en er is een apart kamertje voor de consultaties, ongekend !  een van de leden van het Sinambio Project Management Committee PMC, voornamelijk vertegenwoordigers van de bevolking, komt vertellen dat er tegen half een in Sinambio een bijeenkomst wordt georganiseerd, er zullen ook veel schoolkinderen bij zijn. We gaan daarheen met de grote Landcruiser. Dat is maar goed ook: het heeft hier veel en hard geregend:  sommige stukken weg staan 80 cm onder water over een lengte van 50-60 meter. 

Met de 4-wheel drive, behoedzaam rijdend en water soms over de hoge motorkap, kunnen we toch het dorp bereiken. Sommige schoolkinderen moeten tot hun middel de plassen door. Over een maand zullen ze allemaal blaaswormen hebben. Onder een grote boom is de bijeenkomst, intussen deel ik Wilde Ganzen ballonnen uit en blaas er een tiental op, foto’s gemaakt.

 Het toegewezen stuk land ligt hoog en droog, maar we moeten omrijden vanwege het water, tja en dan komen we toch vast te zitten. Mbv de grote lier van de auto, stukken hout onder de wielen en veel gezwoeg komen we los.  Terug in Mpeketoni  ga ik naar de bank, het geld van Wilde Ganzen is er helaas nog niet. Dinsdag maar eens informeren. 

Met Sulinka en Peter gaan we nog wat 90+ mensen bezoeken, op één na zijn ze er nog allemaal. Ze vinden het prachtig als we komen, ze krijgen een voedselpakket, ze worden op afstand door hun kinderen een beetje verzorgd…  Eén oud dametje haalt me binnen en laat me de gaten in haar verroeste golfplaten dakje zien, het regende binnen vorige weken even hard als buiten, alles was nat; of we daar nog wat mee kunnen. Peter heeft  een goed  idee: de zusters van Hongwe hebben voor hun kliniek pas een nieuw dak gekregen, en er zijn ook een aantal heel redelijke platen afgekomen, als we die mogen gebruiken ?  Ik stel me garant voor het arbeidsloon.

Aan het eind van de middag gaan we naar de kinderafdeling en Dr Nyaboga. Op een paar kleinigheden na ziet het gebouw er prima uit, maar enkele vochtkringen duiden op lekkage; ik vraag dat toch maar zsm te laten repareren , en niet te wachten tot de 6 maanden van de 3^e oplevering om zijn. Ook het instrumentarium en de bedden zijn nog niet volgens afspraak geregeld, de beslissing is nog niet afgekomen…

onder het muskieten net op de kinderafdeling

Nyaboga baalt er ook van, de politiek hè. Intussen zijn er wel 2 jonge artsen bij gekomen, als het equipment er is komt er nog een kinderarts, hoop ik… ’s Avonds weer geskyped, en vroeg naar bed, dat wel erg hard is, maar ja 9 euro..

Zaterdag grote vergadering: District Officer Benson, de aannemer en zijn uitvoerder, het hele PMC, de Personal Assistent van het MP van Lamu West, de Assistant County Commisioner,  ACC, en ook onze jeepline teamleider Peter als lid van het PMC.  Nog eens benadrukt dat de aannnemer ook zoveel als mogelijk mensen uit de gemeenschap inhuurt voor het ongeschoolde werk, zodat ook de plaatselijke mini-economie er baat bij heeft.

dorpsraad

een dak met heel veel gaten..

Daarna langs Hongwe, de zusters willen de dakplaten wel beschikbaar stellen, Peter zal eea coördineren.  Een paar zaken uit het oude doktershuis zijn hier opgeslagen, sommige worden verdeeld, andere kunnen straks in de nieuwe Sinambio Dispensary gebruikt worden, en een paar dingen gaan mee naar het nieuwe project van RDN in Kilifi (onder Mailindi, aan de kust), oa een printer; het CD’tje met software lijkt door de wormen opgegeten.

Daarna op weg naar Kilifi. Het eerste  stuk tot Witu staat bijna helemaal onder water, het dorp Majembeni (van de Amelo well) wel zeker een meter, de huisjes van stokken en klei zijn in elkaar gezakt. Noodhuisjes met dekzeilen van het Rode Kruis en UNHCR langs de weg. Ook deelt het RK voedsel uit. De kuddes koeien en geiten hangen langs de weg rond, als ze er niet op staan.  Voorbij Witu en vooral in Tana Delta is het nog erger, enorme groepen huisjes met dekzeilen en enkele tenten op hoge stukken langs de weg, enorme binnenmeren.

 Een voor landbouw bedoeld en  ontgonnen gebied met kanalen  staat helemaal blank , pas na Garssen  is het droger. 4 uur later zijn we in Malindi waar we wat boodschappen doen , voor we doorrijden naar Kilifi, nog een uur. 

Intussen heb ik mijn vlucht gewijzigd, van Lamu naar Nairobi is er een stop in Malindi, dus ik wil van hier weg, en dat lukt, een bureau wil me er $ 30 voor laten betalen, maar Mr Fred van de airport zou het regelen.

Sulinka heeft een kamer in een huis gevonden, op een bewaakt stuk grond , met nog een grote villa erop, met veel personeel. 14 bedden kun je huren voor  € 500 per dag incl kok, huisknecht,  2 tuinlieden en 2 bewakers , zwembad en magnifiek uitzicht over een baai.  De “dokterskamer “ ligt in een apart huis, veel eenvoudiger, zonder zwembad,  met nog 6 van die kamers en een gezamenlijke zitkamer, en keuken, met wasmachine, koelkast enz, en 6 dagen/week een meisje die de zaak schoonhoudt  en klussen doet, ziet er heel fris en schoon uit, de bedden zijn perfect, ik heb er goed geslapen met een veilig gevoel. En zeer betaalbaar. RDN gaat daar 3 healthcenters bezoeken en mn een programma opzetten voor non-communicable diseases, als hoge bloeddruk en diabetes, dat hebben ze nergens, en 2 afgelegen plaatsen in het binnenland waar helemaal niets is, jeepline werk ism de overheid die een nurse beschikbaar stelt.

Zondag nog een Nederlandse familie bezocht die ik eerder had ontmoet, hij helpt boeren met het kweken van kleine rode pepers, die hij droogt en kiemvrij maakt voor de export. Met een nieuw drip systeem voor weinig geld kunnen de boeren tot 5 x meer produceren. 

Daarna naar  de luchthaven, ik hoefde de $ 30 niet te betalen,

en Nairobi waar ik gezellig met de Vissertjes heb gegeten. Morgenochtend om 6 uur op stap voor de thuisvlucht !

een week Nekemte, veel info en veel wachten

Zondag 5 mei, bevrijdingsdag in Nederland

Na een eerste toch wat onrustige nacht, een bed met een diepe kuil, veel natuurlijke maar harde geluiden (krekels, honden) ga ik met Abba Tesfaye mee naar Guta Abakuna waar hij vroeger pastoor was. Nu is hij directeur van de Kidane Myeret school, aan de rand van de stad, met ruim 1600 leerlingen, waarover later meer. Het is hier Pasen, dan is het echt feest, zoals gisteren al te merken aan de vele schapen die worden gekocht voor het paasfeest, en de kippen voor de minder bedeelden. Kinderen hebben nieuwe kleren, zo niet dan zijn  ze schoner dan anders. Alle leeftijden in de kerk, ook veel jongeren. Buiten staat een groep zich in te zingen. Veel ritme, veel herhaling en een best volume, een trommel begeleidt ze. De kerk loopt helemaal vol, elke bank dikt nog een paar keer in, alle raampjes staan open maar het wordt steeds benauwder. Er zijn 25 eerste communicanten, 12-20 jaar oud.  Eerste communie doen ze hier “als je het onderscheid tussen goed en kwaad kent en je eraan houdt”, zo heet het. Dan begint een leek met een soort litanie van 20 minuten, met een enorme stem, bijna schreeuwen, en in een hoog tempo, ik versta er natuurlijk niets van. De dienst zal 1 ½ uur gaan duren. Dan valt het koor in, dezelfde dreun als buiten, maar binnen oorverdovend. Elke keer als er weer gezongen wordt dezelfde dreun, volume en verdoofde oren. Het moet na de lezingen zijn als er 15 ouderstellen met hun pasgeboren baby’s naar voren komen, in een halve cirkel rond het altaar. De tientallen kinderen die op de trappen zaten en mij, faranji, (foreigner) maar zaten aan te staren, moesten plaats maken.  Ze werden gedoopt, er werd weer gezongen. De tijd gaat verder. Dan komen er 12 stellen naar voren, ze trouwen nu voor de kerk, ze wonen soms al 15-20 jaar samen, met grote kinderen. Weer wordt er gezongen, er is 2  ½ uur voorbij, het is stik benauwd, lijkt wel of ik onderuit ga, ik heb het wel gezien en gehoord. Door de volle kerk eruit, eindelijk frisse lucht. Twee Italiaanse zusters die ik nog ken van de vorige keer uit het health center, overkwam  hetzelfde. Buiten staan tientallen kinderen, de jongetjes doen een plas, er hangt een zwerver rond, naast de ingang staan stokken en speren, wandelstokken hangen aan een balk.  Geen wapens in  de kerk. De luidspreker buiten achtervolgt je nog lang met de gezangen.

Dan ga ik met de zusters naar de kliniek van Guta Abakuna, met Italiaanse sponsors, waar ik eerder al heb gewerkt, de tandarts-equipment van RDN wordt daar de health officer elke woensdag middag gebruikt en ziet er prima uit. Zuster Nevis legt allemaal stapeltjes kinderkleren klaar, vanmiddag krijgt ze 10 kleine kinderen en peuters, waarmee ze om 5 uur morgenochtend naar Addis gaat; ze komen vanmiddag, gaan uitgebreid in bad en slapen in de kliniek, en krijgen de schone kleertjes aan. De ouders kunnen de kinderen op dat vroege uur niet brengen, het is nog stikdonker en ze komen dan te laat. Ze worden geopereerd in Black Lion Hospital in Addis, klompvoetjes , een open ruggetje, een oogtumor ?

Over 2 weken gaan 4 vrouwen vanuit Gute Abakuna met een blaas-vagina fistel naar Addis , naar de Hamlin Fistula clinic, zie www.hamlinfistula.org  waar ook Nederlandse Inner Wheel clubs aan bijdragen. Er is een sponsor voor vervoer- en verblijfkosten, de operatie wordt door de organisatie betaald.  Sr Nevis is de grote organisator van het aanmelden, verzamelen en transport van de patiënten.

Het is tegen 4 uur als we terugkomen, even rust in de bloemrijke tuin. De bougainvillea en hibiscus staan volop in bloei, veel vogels, sunbirds met hun lange spitse kromme snavel, nectar zoekend, zwart met metaalglans of een mooie gele borst/buik, brilvogeltjes  (white eyes), allerlei scharrelende vogeltjes als blauwfazantjes, en in de bomen de ibissen, raven ( oa diksnavel-), en daarboven cirkelend  de zwarte wouw, arenden en haviken, en de gieren rond het slachthuis; volgende keer toch maar mijn kijker meenemen (kon er niet meer bij..)

Eind van de middag en ’s nachts is er vaak een forse regenbui, soms met knetterend onweer, maar het kan ook urenlang pijpenstelen regenen.  Het klettert op het zinken golfplaten dak. De oorpluggen die ik heb meegenomen bewijzen soms hun dienst, maar oorverdovend lawaai kunnen ze niet tegenhouden. De bevolking is blij met deze hevige regens, het was veel langer dan normaal droog, en ze ploegen en zaaien nu van de heel vroege ochtend tot het echt donker is: 2 ossen met een houten ploeg van een kromme boom met zijtak; daaraan zit een scherp stalen 3-hoekige ploeg. Er wordt veel samengewerkt, 3 boeren achter /naast elkaar.

Maandag dan toch een afspraak geforceerd met de secr.general van NCS, alhoewel het kantoor dicht is. In algemene termen gesproken over het project. Daarbij de noodzaak de nurses de kans te geven van diploma niveau naar degree niveau te gaan. In het budget heb ik daar ruimte voor gemaakt. ’s Middags naar Konchi, Tesfaye ging er zijn moeder bezoeken, en ik ging even bij de zusters langs, en de kliniek, die zo ontzettend nodig moet worden opgeschaald tot health center, vandaag is het podoniose-dag, de elefantiasispatiënten worden gezien voor de wekelijkse behandeling.

’s Middags mijn flatscreen geïnstalleerd aan de computer van Tesfaye, wat een contrast met het grauwgroen op zwarte scherm daarvoor. Hij herkent mensen op de foto’s weer !

Dinsdag om even over 8 opgehaald door Eba Meijena, de vice president van de universiteit. Daar maak ik kennis met Ebisa Woyessa, het nieuwe hoofd van de medische faculteit, de vorige is opzij gezet, geen output en teveel vriendjes een baan bezorgd. Ook de dean is erbij. Wederzijdse wensen, verwachtingen en mogelijkheden heel prettig besproken. Het nieuwe referal ziekenhuis schiet nog niet zo op. Ik heb duidelijk gemaakt dat RDN vocational service geeft, het sturen van  medische vakdocenten, dus geen gebouwen of inventaris. Ze zijn nu gestart met de artsenopleiding en een verloskundigen opleiding. Voor het ziekenhuis met straks 1000 bedden hebben ze specialisten nodig, er zijn er hier weinig, de meesten blijven hangen in de VS. De staf van de medische faculteit bestaat eigenlijk alleen maar uit GP’s, basisartsen met een kopstudie, medisch of management.  We stemmen goed af, en bezoeken het nieuwe ziekenhuis; ik vind niet dat het de laatste 5 maanden erg is opgeschoten.

Het hangt af van wat de aannemer binnenkrijgt om zijn mensen weer te laten werken. Deze dinsdag is er zelfs niemand behalve de bewakers. Later hoor ik van de directeur van het Oromia Health Bureau in Addis, Mr Shallo dat de planning nu toch juli 2014 wordt…,

Eind van de middag naar de Zonal Health Officer, altijd handig deze functionaris goed te kennen. Hij weet van de hoed en de rand, kent iedereen en kan veel nuttige informatie geven over  het systeem, de opleidingen, het aantal health centers, nurses, verloskundigen en Heallth Extension Workers, die de dorpen ingaan voor vaccinaties, gezondheidsvoorlichting, pre-natale zorg en fysiologische bevallingen. Maar dan moeten ze wel een goede triage  kunnen maken welke  zwangeren een verhoogd risico hebben. Ook ivm het samenwerkingsproject van Nederland en Ehiopië om in dit gebied de moedersterfte terug te dringen is de taak en kwaliteit van de HEW’er erg belangrijk. Daarom zou de nascholing wel wat verbeterd moeten worden, en kijken wat het aanbod van Mango e/o RDN daarin zou kunnen zijn. 

Woensdagmorgen gesprek met het hoofd van het Nekemte College for Health Science, Mr Dheresa, over de opleidingen die hij geeft, en mn over de inhoud van de opleiding tot verloskundige. Diploma-nurses kunnen instromen, er zijn veel werkloze nurses omdat het aantal opgeleide nurses de laatste jaren was doorgeschoten, deze opleiding is nu maar stilgelegd.  Er zijn nu 192 verloskundigen in de opleiding, met 7 leraren, senior verloskundigen met verschillende opleidingen. Helaas is er niet altijd continuïteit, bij een beter aanbod mn in de regio waar de familie woont zijn ze ook zo weer weg. Zij hebben 4 skills lab lokalen, waarvan de meest geoutilleerde mij getoond wordt door het hoofd van het docententeam. Maar de leermiddelen, bv fantomen ( een kunst-onderlijf van een zwangere met daarin verstopt een foetus in een of andere houding, waar de student de ligging van mag bepalen), of  beademingsset voor de pasgeborenen, zijn maar zeer beperkt beschikbaar, onvoorstelbaar dat je daar 192 mensen mee moet opleiden.

De colleges en skills lab duren 9 maanden, aansluitend 4 maanden praktijk, maar zijn daar ervaren opleiders ? Hier zouden ze graag buitenlandse gastdocenten willen hebben. Ik bezoek elk hoekje en inventariseer het nodige op het skillslab.

Helaas geeft het college geen enkele nascholingscursus voor verloskundigen. De directeur is daarin erg passief, hij wil het wel proberen te organiseren als er vraag naar is, maar geld en zo… Mango project kan daarin wel steun verlenen, continue educatie is een must, zeker bij een poging  de moedersterfte omlaag te brengen. Kan RDN dan verloskundigen en dokters regelen  ?

Donderdag weer overleg met Solomon, eigenlijk is het wachten dus op Zekarias, die nu pas het weekend hier aankomt. Rapporten gemaakt, naar de stad gelopen en naar het ziekenhuis, waar niet één specialist aanwezig is sinds 2 maanden: ze zitten allemaal in de gevangenis, ze besteedden heel veel tijd in hun privéklinieken in de tijd van de baas ! Ook hier zijn GP’s met kopstudie aan het werk, de een doet kleine operaties, zet fracturen, de ander doet de keizersneden. Het laatste ½ jaar al 14 gevallen van moedersterfte en bijna 60 dode baby’s, koude rillingen. Vorige keer had de universiteitsleiding al kritiek hierop geleverd, maar ze hebben er niets te zeggen. De enige maatregel die de universiteit kon nemen, was: geen coassistenten meer daar naartoe.

Ook overleg gehad met Mekkonen, de man op NCS die de water- vrouwen-  en genderprojecten aanstuurt. Er zijn verschillende projecten in aanvraag, we gaan op zoek naar een geschikt project voor Wandelen voor Water. Hij zal er twee naar mij mailen, als hij ze in een bruikbare vorm gegoten heeft.

Vrijdag naar Engender Health, google er naar, met projecten op het gebied van vrouwenemancipatie, anticonceptie, HIV-preventie  en met name voorlichting aan jonge meisjes. Hun programma  uit de VS steunt ook de Health Extension Workers. Zaterdag naar de dovenschool, hun audiometer is 3 jaar niet meer gecontroleerd. Een zak met 20 hoortoestellen ligt daarbij. Doen ze het nog ? allemaal oud  analoog spul, dat niet meer te repareren of af te stellen valt. Een paar weken een audioloog met hoortoestellen zou denk ik veel kunnen doen.

weerzien met Nekemte Ethiopië, mei 2013

Beste vrienden en lezers,

vanuit Nekemte, 330 km westelijk van Addis Abeba in Ethiopië een nieuw bericht.

een stukje inleiding, de reis en dan het weerzien.

Voorbereidingen bezoek Nekemte,  april-mei 2013.

Van april 2012 tot begin maart 2013 heeft Rotary Doctors samengewerkt met NCS, Nekemte Catholic Secretariat. NCS heeft veel scholen, water-,gender-¸en vrouwenprojecten en 15 klinieken. RDN  heeft in 5 klinieken rond Nekemte  de nurses getraind in het goed lichamelijk onderzoek, het stellen van een goede diagnose, gericht laboratorium onderzoek en gericht en zuinig voorschrijven. Dat lukte bij sommige nurses heel goed, bij anderen  minder. Opleidingsniveau, taal en cultuur spelen daar een grote rol in. Tandartsen hebben vooral gewerkt aan pijnstilling, dwz goed trekken van rotte kiezen, maar dan gelijk ook health officers getraind om dat goed te doen, ook de afgebroken wortelresten eruit te hevelen.  De ervaringen van de (tand-)artsen  zijn zo goed, en lokale onderwijsinstituten zo geïnteresseerd, dat ik nu niet alleen met  NCS ga praten over een aangepaste opzet, maar ook met Wollega Universiteit en het Medical Sciense instituut (HBO) ga inventariseren, hoe RDN daar kan participeren, klassikaal onderwijs. Dan zijn er twee taken, de eerste is onderwijs in de klinieken, één of twee nurses  bedside teaching geven, samen een patiënt onderzoeken en bespreken. De andere het klassikale onderwijs.  Ook is er contact met Mango consult, die met subsidie (ontwikkelingsgelden van Buitenlandse Zaken) samen met de Ethiopische overheid gaat werken aan verbetering van de verloskundige zorg. Misschien kan Rotary Doctors daar ook een rol in spelen. Verbetering van de verloskundige zorg is heel hard nodig, in de vier Wollega provincies (wij werken in East Wollega, waar Nekemte de hoofdstad van is) is de MMR, de moedersterfte rond de geboorte ongeveer 800 vrouwen op 100.000 bevallingen. In Ethiopië is dat 670, in ontwikkelingslanden in het algemeen ongeveer 300, in de westerse landen ongeveer 14 !! Dus er moet een enorme slag gemaakt worden.  Er moet niet alleen gewerkt worden aan de bouw en inrichting van meer ziekenhuizen ( nu 4 voor 10.000.000 mensen) en verbetering van  100 Health centers waar een verloskundige hoort te zijn. Maar die verloskundigen moeten worden opgeleid, getraind, en dat kan maar ten dele in Nekemte. En als mensen elders worden opgeleid, gaan ze niet naar een vreemd gebied ver weg van hun familie. De verschillende stammen zijn nog erg op hun eigen volk gericht, ondanks pogingen van de overheid dat te doorbreken.

De komende week vanaf 6 mei moet er dus veel geïnventariseerd en besproken worden.  Alle genoemde instanties en mensen van de overheid moeten erin betrokken worden.  De overheid houdt overal extreem toezicht en controle op.

Na 15 mei ga ik nog enkele dagen door naar Mpeketoni in Kenia, waar de kinderafdeling klaar is, gebouwd met gelden van Equator Medicare en Wilde Ganzen, en waar nu ook gestart wordt met de buitenkliniek in Sinambio 20 km van Mpeketoni. Dit is een uitgebreide dispensary in een gebied van ruim 6000 mensen, die meer dan 2 uur lopen van enige zorgvoorziening wonen. Ook weer een coproductie van EM en WG, waar het startschot gegeven wordt.

Donderdag 2 mei heeft Gaby mij met weer 60 kg bagage, waaronder 4 waterfilters geschonken door de RC Barnard Castle uit Engeland. En natuurlijk kadootjes voor Aike, van Kyra uit Almelo, die nu in Addis woont. Ze is pas bevallen en haar moeder heeft eea meegegeven, waarbij ik niet achter wil blijven. En natuurlijk voor Skye en Qui in Nairobi, waar ik tussendoor  weer 2 nachtjes overblijf.

’s-Avonds om 9 uur vertrokken met Kenia Airways. KLM vliegt niet meer  op Addis, dat kan nu met Kenia Airlines via Nairobi, of met Lufthansa e/o Ethiopian  vanaf Frankfurt, of Turkish, van Schiphol met overstap in Istanbul. Om 6 uur plaatselijke tijd in Nairobi geland. Het was zwaar bewolkt, maar toen we voor de landing net onder de wolken zaten, was er een prachtige rode streep van de zonsopgang te zien in het oosten, tussen de aarde en de wolken. In Nairobi bijna 4 uur wachten op de doorverbinding met Addis.  Vanuit het vliegtuig zie ik eerst  een groen heuvellandschap met veel stukken bewerkt land, dan wordt het snel droger, rivieren staan droog, de glinstering die je normaal ziet ontbreekt, en nog verder, de laatste 200 km van Kenia, is het één grote zandbak, of maanlandschap, met droge rivierbeddingen, het zal er wel ooit geregend hebben. Er is geen teken van leven te zien. Als het weer groener wordt, dat moet Ethiopië zijn, dan zijn er ook meteen weer wolken. Tegen 12 uur geland, de eerste spetters vallen, in een run over het platform, naar het visumkantoor, dat ging heel vlot. Ik had nogal wat bij me, vreesde de controle, maar de truc werkte: even een familie met dozen met flatscreens, en allerlei apparatuur voorgelaten. De douane was daar meteen erg druk mee, zodat ik na de scanner alles snel heb opgeladen en even later buiten stond, nou ja, onder een afdakje, het onweerde, het regende pijpenstelen. Het guesthouse gebeld waar mijn chauffeur bleef, “Oh, ik dacht dat u pas vanavond kwam”, en ze hebben de mail nog bevestigd. Na 20 minuten, het opspattende water zorgde al voor kniehoog natte pijpen, een telefoontje van de chauffeur. Het merkwaardige in Addis is, dat er een prachtige straat voor de vertrek- en aankomsthal ligt, maar niet wordt gebruikt, de taxichauffeurs zijn er net zo agressief als op Schiphol, dus dan moet je 300 meter met 3 koffers door de stortbui lopen, het resultaat laat zich raden.

In Yeka guesthouse eerst een douche en geschoren, en 2 uur lekker geslapen, in een vliegtuig lukt dat toch niet goed. Daarna gesproken met een Nederlands gezin met 2 dochters, die eens een andere meivakantie wilden dan Zandvoort of een Spaanse costa, een eyeopener, ze willen volgend jaar wel weer, 8 dagen was wel erg kort, maar wat een ervaringen !  Aan tafel  een Engelse vrouwelijke veearts die jaren in Zuid Soedan heeft gewerkt vanuit oa de FAO en Vet’s Without Borders, Veeartsen zonder Grenzen. Nu gaat ze een voorstudie maken in Noord Ethiopië naar besmettelijke ziekten bij geiten en schapen, nee niet de Q koorts, maar mond- en klauwzeer en een op mazelen gelijkend virus, dat hele kudden in een paar dagen kan uitroeien. Dat is dus diepe ellende voor die mensen.  Een man uit Sierra Leone was er vanuit de VN als onderwijs adviseur (in Göttingen gepromoveerd, dus nog even gute Abend..), deed zijn klus uit de doeken. Iedereen is enthousiast over het warme onthaal door de mensen in Ethiopië en de leergierigheid van velen,  de ambtenarij en strenge controles worden voor lief genomen.



openbaar vervoer in de stadjes langs de weg



Zaterdag vroeg op, ontbeten en om 7 uur op weg naar Nekemte waar we rond 4 uur aankomen, de weg is enorm verbeterd,  tientallen kilometers puin en gruis en kuilen zijn nu geasfalteerd. De eerste 20 minuten rijdt Zekarias, de health coördinator van NCS mee, en vraagt naar mijn plannen. Ik ben stomverbaasd, ik heb alles naar abba Solomon en hem gemaild, de ontvangst is bevestigd, en ook dat ik maandag een bespreking met hen heb. Nee dus, maandag is het kantoor gesloten, want de katholieke kerk viert hier Pasen maar gelijk met de orthodoxe kerk, daar hebben ze even niet aan gedacht. Sh… het heeft geen zin in 20 min achterste voren in een auto zoiets even te besreken. Bovendien  blijft hij deze week in Addis om met ECS, de boven NCS  opererende laag eea te bespreken. Ik ben op zijn zachtst gezegd toch wel erg pissig. Ik wilde volgende week op tijd terug om in Addis op de ambassade en het Oromo Health Bureau nog eea te bespreken en een Rotaryclub te bezoeken, ivm samenwerking voor toekomstige Grants, om de RDN projecten te financieren. Hoe moet ik dat nu regelen.

onderweg weer het mooie landschap, en rond de dorpen een drukte van belang ivm het orthodoxe Pasen morgen; overal worden levende kippen aangeboden, de poten aan elkaar geonden en daaraan opgehangen aan een stok, 3-4 kippen voor en ok achter aan de stok, sommigen gelaten, andere nakkalend. Heel veel lammeren en geiten, iedere familie voorzover mogelijk zal een paaslam slachten vandaag of morgenvroeg, voor het familiediner. er wordt heel wat afgedongen, na keuring. Abba's met hun acolieten in traditionele kleding lopen te paraderen en houden alvast de hand op.

Vrachtwagens, overvol en hoog opgetast, of tankwagens hebben daarbovenop weer lammeren of geiten vastgebonden, in Addis maken ze een veel betere prijs. Ook een lang soort bies wordt in bossen verkocht, om morgen op de gond uit te spreiden, zoals de palmtakken vroeger. 

Het weerzien met Abba Tesfaye is goed, hij kan heel goed veel roomse zaken relativeren, heeft een hart van goud voor de mensen. Na het uitpakken van een computer flatscreen, de waterfilters, kaas, stroopwafels en nog zo en ander ben ik een complete koffer en meer dan 30 kg lichter. De bisschop is nu ook in Nekemte, maar heeft in verband met Pasen het huis vol, dus morgen maar even gedag zeggen, nee, ik moet meteen mee dineren. We zullen het afwachten, morgen 5 mei eerst met Tesfaye naar Gute Abakuna waar hij de mis in zijn oude parochie zal lezen. Afrikaans festijn.

 

Pasen !

reisje naar Kisii, zuid west Kenia

zaterdag 24 november, felicitaties naar mijn jarige broer, en Skye naar balletles gebracht, een veertje op de vloer zwiert rond. Gezellig met z'n allen gegeten 's avonds als dank voor de gastvrijheid. Alleen kaas en pepernoten is niet voldoende. 

Zondag 25 november ga ik naar Kisii, om Christine Sagini te ontmoeten, met wie het Rotary Jeepline project in Bura Fafi en Mwororo was gepland; helaas kan het bezoek aan Mwororo om veiligheidsredenen niet doorgaan. Zij was vorig jaar gastspreker op de bijeenkomst van Rotary Doctors in oktober, vlak voor de eerste ontvoeringen op Lamu en in Garissa.  Zij studeerde toen in Kopenhagen, een master in Public Health, en is nu DMOH, districts medical officer Public Health, in het district Masaba South bij Kisii.  Eerst ga ik met de stadsbus, de Citi Hoppa naar het centrum, vanwaar de Transline Classic bus  naar Kisii vertrekt. In een lange rij moet ik een kaartje kopen voor 800 Ksh, € 8,- met gegarandeerde zitplaats, veiligheidsgordels en een fles water. De geschatte reistijd is 2 ½ uur naar Narok, een half uur stop en dan weer 2 ½ uur naar Kisii. Als ik in de bus zit, duurt het nog een half uur voor we wegrijden; behalve de passagiers gaat er van alles in de kofferruimtes onder de bus, maar niets er bovenop. Alleen Nairobi uitrijdend zijn er enkele korte stops voor nieuwe passagiers die gereserveerd hebben, daarna gaat de rit in één keer naar Narok. Als Nairobi achter je ligt kom je voor een lange afdaling met ruim 1500 meter hoogteverschil, langs de rand van de berg, met een enorm ver uitzicht op de Rift Valley, de grote slenk. De afdaling is steil, vrachtwagens rijden stapvoets omhoog, maar ook omlaag om te kunnen remmen op de motor. Passeren is lastig op de kronkelende 2 baans weg, dus dat vraagt even tijd. Zo groen als het boven op het plateau van Nairobi is, zo dor en droog en vooral heet is het beneden in de Rift Valley. Alle plaatsjes lijken hetzelfde, mensen langs de weg met allerlei te verkopen waar,mn landbouwproducten, daarachter de kleine huisjes.  Ze lijken hetzelfde omdat een deel van de huisjes knalrood is, gesponsord door Coca Cola of Airtel, andere zijn helder lichtgroen, gesponsord door Safaricom of M-pesa (het geldtransfersysteem via je mobieltje) , of geel door concurrent Yu-cash, net zoals de gele Rhino cement en Tusker bier  gebouwtjes. Een bont geheel, tussen de mensen lopen de ezeltjes die karton of afgekloven maïskolven eten, of koeien die op de vuilhoop nog wat eetbaars vinden. Als er in de dorpen iets groen is (behalve die huisjes) zijn het cactussen die als haag of een soort kraal zijn aangeplant.

Op de heenreis zit er een alleen reizend jongetje van 7 jaar naast me die op het eindpunt, waar ik ook naar toe moet, wordt opgepikt door zijn tante; voor nood wissel ik telefoonnummers uit. Hij wijst enthousiast naar de koeien en schapen langs de weg, want die hebben ze thuis ook; met een mengseltje van Engels en Kiswahili onderhouden we onze conversatie. In Narok ben je de Rift Valley voor ¾ door, en kun je even de benen strekken, in de rij voor het toilet, en iets eten, een stuk geroosterde geit, kleffe frieten, of samosa’s, een driehoekig deegenvelopje met vlees en groenten, gekruid; je kan dan niet proeven wat voor vlees erin zit, hond of ezel….  Droge koekjes en frisdrank met een verzegelde dop zijn het veiligst. Als de bijrijder enkele keren lang en hard toetert, komt de chauffeur weer opdagen. Bij Narok is de uitvalsweg naar de noordelijke Massaai Mara, de bus gaat straks verder naar het westen. Dan begint de klim omhoog , steeds meer slingers in de weg, het wordt steeds groener. Op vochtiger plekken zie je kraanvogels, met het licht door hun verenkroon; die zijn zo verstandig hier te overwinteren; ze zijn hun eigen Ndege, wat zowel vogel als vliegtuig kan betekenen. De huisjes langs de weg zijn in het groen gevangen met veel bougainville. Boven elk dorp en elke stad vliegen wouwen, een roofvogel, die net zoals onze buizerd zowel zelf prooien vangt, als rommel opruimt. En als je die lelijke maraboes ziet, is er een slachtplaats in de buurt.

Zo’n 50 km voor Kisii, vanaf de weg naar Kericho, kom je in het thee gebied,veel hellingen met theestruiken, waar mensen met korven de bovenste 3 blaadjes met de hand plukken; het wordt met vrachtwagens verzameld door de plaatselijke fabrieken. Tussendoor maïs en de onvermijdelijke kaarsrechte lange eucalyptusbomen, voor de balken waarmee de huizen worden gebouwd. Elk stukje land is bijna bebouwd vanaf hier. Tegen half vijf wordt ik opgewacht door Christine en de chauffeur, en ze laat ons haar familiehuis zien.

Ze is hier geboren, haar grootvader is eind vijftiger jaren gepromoveerd in de VS, zeer uitzonderlijk in die tijd. Hij was daarna lang minister, van het begin van de staat Kenia, naast Yomo Kenyattta. In het huis hangen foto’s van het allereerste kabinet van Kenia, met haar lange grootvader. Kenyatta en later Moi bezochten het huis diverse keren. Haar ouders hebben ook allebei gestudeerd en hadden goede functies. In Kisii land wordt de grond onder de zonen verdeeld, dus de stukken grond worden steeds kleiner. Het wordt als een doodzonde beschouwd als je je grond verkoopt. Net zoals de Massaai, Samburu of Somali, voor wie het een doodzonde is je vee te verkopen. Gevolg is wel dat met steeds wel 4 zonen, er over een paar generaties  nog slechts een zakdoek grond over is .. Het gebied ziet er redelijk welvarend uit, mede door de theeplantages.
Maandag ga ik een dag met haar team op stap. We bezoeken enkele dispensaries, sommige zeer compleet, andere hebben nog een weg te gaan. Ze is nieuw, maar heeft zich goed voorbereid en stelt niet alleen vragen, maar ook doelen, targets, waaraan ze over bv één of twee maanden moeten voldoen. Dat kan zijn schoonmaak, opruimen van medicijnen die over de datum zijn, of meer vaccinaties in outreach programma’s. Ook wordt een sub district hospital bezocht, dat maar één arts heeft, en waarvan de operatiekamer na opening in 1996 slechts enkele keren is gebruikt. Christine wil hier wel de Rotary Doctors hebben zoals in Garissa, maar dit ziekenhuis is daar wel erg klein voor. Maar wel een achterland  van meer dan 500.000 mensen. Het ziekenhuis 45 km verderop kan het niet aan, dat heeft bijna 2.000.000 mensen te verzorgen, dus lange wachttijden. Een spoed keizersnede is er vaak niet bij, met fatale gevolgen. Ik word uitgenodigd te blijven eten bij haar tante en oudtante, waar ze tijdelijk verblijft, en eet dus traditioneel. Eerst thee met veel suiker en melk, en een hardgekookt ei en geroosterde maïskolf erbij, dan ugali, gekookt maïsmeel, een stevige massa, waarmee je met je vingers, de groente van je bord eet. De kip was zeer biologisch, niets mis aan. In mijn lodge is het lawaaiig, de beat van de Afrikaanse muziek dreunt nog lang na en laat de raampjes  rammelen.

Dinsdag om 7.20 bij het busstation, zelfde procedure, zelfde rit, maar nu omgekeerd. ’s  Morgens is het eerst best fris, dan daal je naar de hete Rift Valley, en in Nairobi is het volop zonnig en warm. Terug in het huis van Sjoerd tegen half vier eerst een frisse douche en schone kleren. Daarna halen we Skye van de Franse school, waar ze de laatste 2 uur Nederlands krijgt van Marloes Werger, uit Almelo…  Mijn mail doorgenomen, wat ligt er veel na 3 dagen afwezigheid; in Nekemte loopt het weer stroef, import en werkvergunning problemen, en wat niet meer. Skypen lukt niet, slechte verbinding.

S’nachts en woensdagmorgen koele en enorme stortbuien, door het heuvelachtige landschap staan diverse wegen blank.  Verslagen en mails met Nekemte zijn vandaag mijn klus, en van Skye en Qui moet ik eea inpakken voor Opa Jan zijn verjaardag. Met een van de gasten om 6 uur nog een glaasje wijn voor de terugtocht begint.

terug naar Mpeketoni, de kinderafdeling !

Dinsdag middag ben ik met een eenmotorige Cesna Caravan naar Lamu gevlogen, relatief laag vliegend, en dus veel te zien op de grond, de vele landbouwgebiedjes in allerlei kleuren. Vlak voor de landing zie je Mpeketoni liggen, en het kleine Lake Kenyatta. De zandwegen steken geel af tegen de groene bossen en open stukken land, ze slingeren om de diep in het land dringende zeearmen van de Indische Oceaan. Bij het dalen merk je meteen hoe heet het hier is, dit toestelletje heeft geen airco. Precies op tijd geland, en 25 min later wordt ik na het speedboottochtje opgewacht door Peter, de chauffeur van Rotary Doctors. Opvallend zijn de vele militairen die je tegenkomt, sinds ruim een jaar, na de ontvoeringen op Lamu en aanhouding van piraten aan het strand van Baharini, zorgen zij hier voor stabiliteit en veiligheid. Praten in de hobbelende auto met de ramen wijd open lukt niet. Peter heeft voor mij een kamer gereserveerd in Pendo Bustani, een nieuw, klein guesthouse, Breezeview had de dag ervoor de reservering geannuleerd. Niet erg, want het was er druk en rumoerig, hier zit ik tussen de huisjes, een mooie tuin en heel veel vogels, jammer dat ik geen verrekijker bij me heb. Peter en ik praten over de toekomst van dit Rotary Doctors project, het draait nu 7 jaar, het laatste jaar zonder dokters, op 2 korte bezoekjes van 2 artsen na. Het team draait zelfstandig, en rapporteert dagelijks via e-mail aan de projectleider. De diverse locaties worden nagelopen, één ervan, Soroko is sterk teruggevallen na de gevechten tussen van 2 stammen, veehouders tegen landbouwers, in Tana Delta, vlakbij Soroko. Er waren meer dan 110 doden, onthoofde kinderen en vrouwen, 500 gewonden (veelal behandeld in Mpeketoni), en 20.000 mensen zijn verjaagd of weggegaan, waarheen? Naar onontgonnen gebieden?

Het team weet wel dat het project eindig is maar op hun Afrikaanse manier denken ze er niet aan, schuiven het voor zich uit. Toch moeten ze ermee aan de slag, RDN zal overleggen of samenwerking met de overheid mogelijk is, mn met de District Officer van Mpeketoni en de District Medical Officer of Health, DMOH, dr. Tole op Lamu, waar ik de 23^e een afspraak heb.

Woensdag om 11 uur heb ik een afspraak gepland met Dr. Nyaboga, de superintendent, zeg maar medisch directeur van het Mpeketoni Hospital, die enorm hard werkt, en zeer betrokken is naar de patiënten. Ik heb steeds prima met hem samengewerkt, hij stuurde regelmatig informatie over de nieuw te bouwen kinderafdeling. Deze is door Equator Medicare ism Wilde Ganzen gefinancierd voor ruim € 46.000. Eerst zou nog een andere sponsor  meedoen, maar toen het overheidsaandeel niet snel genoeg op tafel kwam, heeft deze zich helaas teuggetrokken, dus moest er een nieuw plan voor een kleinere kinderafdeling komen. In september was alles rond en is de bouw gestart, ik ga nu kijken hoe het er mee staat. Maar om 11 uur is niet alleen Dr. Nyaboga er, maar ook het ziekenhuismanagement, het project management Committee PMC, met enkele dorpsoudsten en deskundigen op het gebied van bouwen, en de DO. Er is een heel programma in elkaar gedraaid rond mijn komst !

Er volgen toespraken, Equator Medicare wordt heel erg bedankt voor het initiatief en het doorzettingsvermogen, het vertrouwen om met hen in zee te gaan, en voor mijn bezoek. Dan krijg ik een rondleiding met de aannemer en de genodigden, een PowerPoint over belangrijke momenten in het (bouw-)proces, en een lunch met gebed en dankzegging. Het hele programma duurt bijna 5 uur. Dit had ik helemaal niet verwacht, ik ben heel erg verrast, maar ook door de kwaliteit van het gebouw, dat over 3 weken wordt opgeleverd. In mijn dankwoord bedank ik ook onze Almelose achterban, zonder hen was dit nooit gelukt, en voor het geduld en inzet van Dr. Nyaboga en het PMC, die dagelijks een korte werkbespreking hadden en de bouw zeer intensief controleerden, incl. de zand - cementverhouding van beton, specie en pleisterwerk. ik ben geweldig blij met dit mooie resultaat, en ziekenhuis en bewoners van Mpeketoni niet minder. Of ik straks ook nog maar even bij de officiële opening aanwezig wil zijn....

De aannemer komt uit Mpeketoni, alle werklieden ook, heel het dorp weet ervan, en de lokale economie krijgt een impuls door deze extra werkgelegenheid. Tegen 5 uur nog een bezoek aan de DO gebracht over de samenwerking met Rotary Doctors en eventueel nog te bouwen dispensaries in dit gebied.

Donderdag de 22^e heb ik een lunch afgesproken met de teamleden. Zwangere Esther is er niet vanwege een echo in Mombasa. Peter, Theresa en Michaël zijn er, evenals Sammy, voor wie ik een envelop met inhoud had meegenomen na inzameling op de Nijkerkdag. Nogmaals duidelijk aangegeven dat over 3 jaar RDN hier echt ophoudt, en dat ze dus moeten proberen tzt ergens een baan te vinden. Wij zullen lobbyen bij het ziekenhuis, de DO en de DMOH. Na de lunch naar Bomani gereden en nog 7 km rechtdoor, naar Sinambio, waar een school staat. Veel Bomani patiënten komen van deze regio, oa Zebra, Lakeside en Pangani.  Majembeni zal minder worden daar er bij de kruising van Kibaoni sinds een week een nieuwe dispensary van de overheid is gekomen. Naast Sinambio zou Mikunduni een goede lokatie kunnen zijn. Hongwe bezocht, de apotheek van de jeepline is nu daar gevestigd. Ziet er keurig uit. Later komt Cecilia om een aanbevelingsbrief vragen, ze wil na haar zwangerschap, uitgerekend 2^e helft februari, als laborant bij het ziekenhuis werken, nu doet ze daar vrijwilligerswerk. De DO is opgehouden op Lamu, zal hem morgenvroeg voor vertrek proberen te spreken.

Vrijdag de 23^e zit ik al voor 8 uur voor de deur van de DO. Als hij even later komt heeft hij 3 councillors, een soort  administratieve onderburgemeester, meegenomen. Deze vier mensen hebben besloten dat Sinambio de beste locatie is. Het ligt centraal in een streek waaromheen 12 tot 22 km geen enkele vorm van medische hulp is. Zij vragen of Equator Medicare hierbij kan helpen. Lijkt mij een prima locatie en project, ik heb het bezocht en met de Councillor Francis doorgesproken.  Zij zullen tekeningen, bestek en begrotingen maken die ik dan krijg gemaild. De DO was al erg tevreden met het werk van Rotary Doctors, en wil zeker proberen de medewerkers straks een baan te geven.

Om 11 uur ben ik dan op Lamu, maar helaas, Dr Tole heeft zijn afspraak vergeten en zit in Nairobi. 1000 excuses, maar zijn rechterhand , de administrator weet ervan, en na een telefoontje van Tole  naar hem, wordt ik daar ontvangen en kan ik alle plannen nog eens toelichten. Het voorbereidende werk is niet voor niets geweest. Na 4 uur wachten op een snikheet Lamu vertrek ik weer naar Nairobi, 2000 meter hoger en 15 graden koeler.

Zondag vertrek ik naar het westelijk gelegen Kisii, waar nu Dr Christine Sagini DMOH is, en met wie de plannen voor Mwororo en Fafi gemaakt waren, helaas door El Shabaab in de war gestuurd. Een heel andere regio, ik ben benieuwd.

Ik heb foto’s bijgesloten, om de paediatric ward te laten zien die door Almelo mogelijk is geworden !

Hartelijke groet

Dick

Armoede en ziekte

Armoede en ziekte

Deze weken wordt ik steeds geconfronteerd met de relatie armoede en ziekte. Ik zie veel patiënten met extreme armoede. Je ziet het meteen bij aankomen en binnenkomen. Oude kleren die in geen eeuw gewassen zijn, de mensen zelf vaak ook niet, en dat kun je ruiken. Geen schoenen, altijd op blote voeten, ondervoeding, daardoor vatbaar voor veel ziekten, zeer slechte behuizing en daardoor veel muggen en parasieten, geen schoon water waardoor diarree en weer verdere ondervoeding. Blote voeten krijgen wondjes en nogal wat patiënten hier krijgen podoconiose, waarbij bepaalde stoffen in de aarde in deze oude vulkanische streek door de huid dringen en dan een ontsteking aan de lymfevaten geeft, waardoor oedeem aan de voeten en onderbenen. Afschuwelijke afwijkingen, ze kunnen steeds minder goed lopen, en zouden hun voeten dagelijks heel goed moeten wassen en verzorgen, wondjes desinfecteren etc. Maar als je geen stromend water hebt, geen geld voor zeep laat staan voor een zalfje, dan gaat het van kwaad tot erger. In de overheidsklinieken kennen ze het probleem wel, maar zijn er geen programma’s voor. In deze regio heeft ongeveer 5% van de mensen de aandoening, in Ethiopië ongeveer 1.000.000 mensen.  Ze raken steeds meer gehandicapt, dus nog minder inkomen (geen sociale verzekering), en door de afzichtelijke afwijking en vaak stinkende wondjes raken de mensen steeds meer geïsoleerd.  Alleen de klinieken van NCS hebben er in deze regio programma’s voor, mede gefinancierd door de Stichting Wollega Ethiopië, zie de site http://home.planet.nl/~bruin922/  . Weinig weerstand betekent ook vatbaar voor andere infecties, met name tuberculose. Gezinnen leven vaak dicht op elkaar, slapen in één ruimte, dus je krijgt het zo toe gehoest. Hiervoor zijn gelukkig wel omvangrijke programma’s en voldoende medicijnen, maar het duurt vaak lang voordat mensen met hoest hulp zoeken. HIV zie ik hier gelukkig veel minder. Ondervoeding bij kinderen komt nogal eens voor, die kinderen hebben minder weerstand en lopen gemakkelijk een longontsteking op.

Een andere veel voorkomende aandoening, maar niet door armoede, is struma, enorme krop van de schildklier waarvoor een andere stichting Strumeth www.strumeth.nl zich inzet. Lokale gewassen bevatten geen jodium, en het zout in Ethiopië is niet gejodeerd, waardoor het hier vaak voorkomt. Te kort aan jodium kan bij kinderen achterstand in de groei en geestelijke ontwikkeling veroorzaken, bij volwassenen chronische vermoeidheid en krop. De stichting verschaft jodiumcapsules mn ook aan vrouwen in de vruchtbare leeftijd om de baby’s bij de geboorte te behoeden voor jodiumtekort en de net genoemde ontwikkelingsstoornissen. Ook wordt er jodiumhoudend zout verschaft.

Armoede. Mensen, zowel vrouwen als mannen werken hard, anders dan in Kenia waar veel mannen rondhangen. Met een last brandhout van 40 kg of een baal hooi lopen ze 10-15 km naar de markt om het voor ongeveer 10 birr , 42 ct, te verkopen. Ezeltjes met 2 balen uien of aardappels  van ieder 80-100 kg lopen in colonne maar de markt, de mensen ernaast op blote voeten, haveloos.  Naar de klinieken komt ook iedereen lopend, soms wel 4 uur, wat anders dan de huisarts om de hoek en een ziekenhuis met fiets, auto of bus bereikbaar. Op het platteland verdienen veel mensen nog geen dollar, laat staan een euro, per dag. En als je ziek bent is er geen verzekering en moet je voor lab en medicijnen soms wel 80 Birr betalen. Het kost allemaal (voor ons) bijna niets, maar als je helemaal niets hebt… In de klinieken van NCS lijkt er gemiddeld meer aandacht en inlevingsvermogen, in de zgn privéklinieken gaat het snel, kost het meer, maar word je nauwelijks onderzocht en krijg je meteen injecties en veel antibiotica. En in het ziekenhuis wil je voor geen goud terecht komen, smerig, druk, geen enkele privacy en de nurses en dokters ontberen kennis, betrokkenheid en soms ook onkundig.



lunchtijd, wandelend van Derge



Op de dagen dat de Rotary Doctors komen is het toenemend druk, en sommige patiënten willen echt dat de faranji dokter tenminste mee beoordeelt. Nadeel is dat ze dan geen injectie krijgen waar ze zo aan gewend zijn, dat ze bijna nooit meer typhoid hebben, maar het voordeel is dat ze minder medicijnen en vooral minder antibiotica krijgen, wat ze weer geld bespaart.  Deze week is een tweede dokter gearriveerd, zodat we ieder met een nurse spreekuur konden doen, gezien de patiëntenaantallen ook wel nodig; ons onderwijs tijdens een consult kost aanzienlijk meer tijd, maar begint al aardig vruchten af te werpen, sommige nurses zijn enorm vooruitgegaan in hun onderzoek en beoordeling van de patiënten, en ook in de notering op de patiëntenkaart. Andere nurses pikken door gebrekkig Engels (en wij spreken geen Oromo of Amhaars) bijna niets op, terwijl ze wel van alles in het Engels op de patiëntenkaart schrijven, maar dan niet de essentiële bevindingen, met als diagnose : “other disease” als ze geen diagnose hebben, en dan toch penicilline voorschrijven.

De kliniek in Konchi mag uitbreiden tot health centre, de overheid staat er volledig achter, vindt het ook nodig maar draagt geen cent bij, indien ook maar één birr wordt betaald, dan zou alles onder hun zeggenschap vallen. En dat wil NCS niet en eerlijk gezegd denk ik  dat de kwaliteit en betrokkenheid hard achteruitgaat. In een studie deze zomer verricht door twee studenten van het University College Utrecht ism Wollega University hier, bleek dit ook duidelijk. Daarom de District Medical Officer in het Konchi gebied, mijnheer Mesret in Gute bezocht, die een support letter daarvoor heeft geschreven. Maar bij uitbreiding moet er niet alleen een goed gebouw komen maar ook moet de staf worden uitgebreid. Nieuwbouw zal ongeveer 6 miljoen Birr, € 250.000 kosten, en méér stafleden kosten ongeveer 16.000 Birr per maand extra. Wil je eea goed laten verlopen, zul je ook betaling voor het nieuwe personeel voor pakweg 3 jaar moeten regelen. De tekeningen zien er goed uit, nu nog de centen, en een goede aannemer.

Het nieuwe referal ziekenhuis dat ik vorige week had bezocht, en onder het ministerie van gezondheid valt, zou onder een bureau in Nekemte vallen, maar dat blijkt toch in Addis te zitten. Hoewel Addis een eigen stadstaat is en Oromia er tegenaan ligt in het westen en zuiden, staat het regionale bureau in Addis, voordeel dat alles gecentraliseerd is, zowel onderwijs als gezondheid, dus dan kan ik in één keer daar terecht, maandagmorgen. Dat bezoek zou ik met Eba Meijena, de vice president afleggen, maar die komt pas dinsdag in Addis aan, terwijl ik maandagmiddag doorvlieg naar Nairobi, op weg naar Mpeketoni om de nieuw gebouwde kinderafdeling te bezoeken !



beenmergontsteking met fistels



Deze week weer een aantal patiënten gezien met huidafwijkingen, die ik niet kan thuisbrengen, foto’s daarvan worden per mail gestuurd naar een panel van tropenartsen en –specialisten in Nederland. Maar ook een patiëntje  van een maand met een spina bifida, open ruggetje, maar de beentjes spartelen symmetrisch, een goed teken wat betreft de werking van het ruggemerg, het valt gelukkig dus mee, maar je moet er wel wat aan doen. Helaas had het kind ook nog een klompvoet. Ook een afschuwelijke afwijking sinds de geboorte, in het gezicht, de ogen staan ver uit elkaar, lijkt ook op een defect zoals een gespleten verhemelte, maar dan veel hoger in het gezicht, het verhemelte en tanden zijn OK. Hiervan ook foto’s opgestuurd. Enkele kinderen met osteomyelitis, beenmergontsteking, met fistels naar buiten gezien.

 Een kind met een Burkitt tumor, uitgaande van de linker bovenkaak, en een jonge vrouw met een enorm gezwel bij het rechter sleutelbeen, leek ons een non-hodgkin lymfoma.

Operaties van deze aandoeningen zijn wel mogelijk, maar in Addis, en dan in ziekenhuizen van meestal buitenlandse organisaties. Open ruggetje, spina bifida , ongeveer € 450, een klompvoet de helft. Maar chemotherapie voor tumoren zit er waarschijnlijk niet in. Sr Nevis, al bijna 30 jaar hier werkend, van de kliniek Guta Abakuna, gesteund door een Italiaanse orde, heeft heel wat adressen bij de hand. En ze weet vaak een sponsor te vinden in haar vaderland.  Als een terrier bij ze zich vast, en ze vertelde ons in het Engels, doorspekt met Italiaans: “als het niet lukt, en ik zit te bidden, dan draai ik het kruisbeeld wel eens achterstevoren, en zeg dan: ik draai je pas weer terug als het geld er is, tja, en dan heb ik vaak binnen een week bericht uit Italië.”

Veel zaken zijn na 3 weken ondanks de inspanningen nog niet geregeld. Met de directie van het ziekenhuis ondanks vele pogingen, nog steeds geen contact, geen antwoorden op de vragen van de specialisten.  De nieuwe tandarts had 500 carpules, met lokale verdovingsvloeistof bij zich, maar die mochten het land niet in, want dat had tevoren moeten worden aangevraagd bij het centrale bureau gezondheid, medicijnen en voedsel. De afgestempelde lijst van de staat Oromo (Ethiopië is een federatie van staten) is in hun ogen niets waard, wat denken we wel dat we hier zomaar mogen werken ? Dan wordt ook aangegeven dat de license, werkvergunning, van Oromo , in de ogen van de nogal arrogant overkomende ambtenaar in Addis niets waard is. Zo heb ik er dus zondag en maandag 2 ritjes vliegveld, en naar twee kantoren van de federale overheid voor nodig om achter diverse papieren aan te gaan voor volgende artsen.

Zondagmiddag ben ik uitgenodigd door Kyra en Bert, Kyra komt uit Almelo, ze wonen nu 5 jaar in Addis met hun 2 dochtertjes Nora en Lynn, en een baby op komst. Heel gezellig en een heerlijk mals vleesje van de barbecue. Ervaringen uitgewisseld, over bureaucratie, het leven in Ethiopië,  en hun werk. ’s Avonds verslagen gemaakt, skype lukt niet door de slechte verbinding.

maandag morgen, behalve de medicijnenkwestie, ook een bezoek gebracht aan het Oromo deelstaat bureau dat ook in Addis staat, om te polsen hoe het met het nieuwe referal ziekenhuis staat, waar de universiteit en de specialisten een rol in kunnen spelen. Helaas gaat na informatie bij Dr Jema er toch nog zeker 8 maanden overheen, schiet niet op, geduld, weet je.

Maandagmiddag naar Nairobi, en een hartelijk weerzien met Sjoerd, Harriette, Qui en Skye. Bijgepraat, kadootjes en Sinterklaasspul van opa Jan en oma Toot uitgepakt, en hun hulp Janet had heerlijke lasagne gemaakt. Sjoerd werkt nu voor een organisatie die parallel aan en ism de wereldbank, grensoverschrijdend vervoer tussen de landen in Oost Afrika moet bevorderen, betere doorgaande wegen en vooral  snellere douanefaciliteiten. Mombasa is de grote haven en vandaar gaan hele konvooien vrachtwagens naar Tanzania, Rwanda, Burundi, Oost Kongo, Uganda en Zuid Soedan. Alle West Europese landen dragen daar aan bij, Nederland 40 miljoen, Engeland een veelvoud, om ook hun export te bevorderen. Hij vliegt dus bijna wekelijks naar die landen om met regeringen, ministeries en op locatie allerlei zaken te regelen.

Dinsdag ga ik door naar Lamu en Mpeketoni, om de nieuwe kinderafdeling te bekijken( St Equator Medicare en Wilde Ganzen) en met de leden van het team te praten die nu bijna zelfstandig zonder artsen de jeepline draaien. Ik ben heel benieuwd !